“Ο ήλιος με άλλα μάτια”

Ήλιος: Φίλος ή εχθρός? 

Έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια ηλιόλουστη χώρα και να απολαμβάνουμε τον ήλιο, καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του χρόνου. Μας χαρίζει το φως του, τη ζέστη του, την ίδια τη ζωή. Για τους αρχαίους Έλληνες ο Ήλιος ήταν θεός, που έκανε καθημερινά με το άρμα του τον γύρο του ουρανού. Στα παιδικά μας χρόνια συνηθίζαμε να τον ζωγραφίζουμε λαμπερό και συχνά χαμογελαστό. Όμως οι πολύτιμες ακτίνες του ήλιου δεν είναι πάντα αθώες και αβλαβείς. Υπάρχουν περιπτώσεις που χρειάζεται να τον φοβόμαστε. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ένας φίλος που δεν μπορούμε να τον κοιτάξουμε στα μάτια. Και οι στενές επαφές μαζί του πρέπει να αποφεύγονται.

Για να καταλάβουμε πόσο και αν κινδυνεύουμε από τον ήλιο, χρειάζεται να γνωρίζουμε ποιος είναι ο φωτότυπός μας. Ο φωτότυπος καθορίζεται από το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών του κάθε ανθρώπου και έχει άμεση σχέση με την ποσότητα μελανίνης που διαθέτει το σώμα μας. Έχουν καθορισθεί 6 φωτότυποι. Οι μεσογειακοί λαοί – μεταξύ των οποίων και εμείς οι Έλληνες – ανήκουμε στον 3ο ή τον 4ο φωτότυπο. Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε μέτριο κίνδυνο για ηλιακά εγκαύματα. Άνθρωποι με δέρμα που μαυρίζει από ελάχιστα έως καθόλου, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, ανοιχτόχρωμα μάτια και φακίδες ανήκουν στον 1ο ή 2ο φωτότυπο και αυτοί είναι που κινδυνεύουν περισσότερο από την ηλιακή ακτινοβολία.

Τα παιδιά απειλούνται περισσότερο από τον ήλιο, σε σχέση με τους ενήλικους. Ακόμα και παιδιά με πιο μελαχρινό δέρμα δεν προστατεύονται από την ηλιακή ακτινοβολία και έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κάποιο ηλιακό έγκαυμα, ανεξάρτητα από το πόσο θα κάτσουν στον ήλιο. Έχει αποδειχθεί ότι ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα (2ου βαθμού) σε παιδιά κάτω των 15 ετών διπλασιάζει τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος, αργότερα στην ενήλικη ζωή τους. Οι επιστήμονες γίνονται ακόμη πιο αυστηροί, σχετικά με την έκθεση στον ήλιο, όταν τα παιδιά έχουν δέρμα, μαλλιά και μάτια ανοιχτού χρώματος, όταν έχουν πολλές ελιές στο σώμα τους και όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.

Σχετικά με την έκθεσή μας στον ήλιο πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας μερικούς βασικούς κανόνες. Είναι φρόνιμο να αποφεύγουμε την παραμονή μας κάτω από τον ήλιο, ειδικά αν έχουμε ανοιχτόχρωμο δέρμα ή αν ανήκουμε σε κάποια ευπαθή ομάδα, μεταξύ 11.00-16.00, όταν η ηλιακή ακτινοβολία είναι πιο ισχυρή. Τα αντιηλιακά πρέπει να επαλείφονται σε αρκετή ποσότητα (προτιμότερο σε 2 στρώσεις, πρακτικά μέχρι να «ασπρίσει» το δέρμα μας) και να ανανεώνονται περίπου κάθε 2 ώρες, ειδικά αν ιδρώνουμε ή αν κολυμπάμε. Τα βρέφη και τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δεν πρέπει να μένουν γυμνά στον ήλιο και είναι καλό επιπλέον να φοράν καπέλο και γυαλιά ηλίου. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι ο κίνδυνος είναι μικρότερος όταν ο ουρανός είναι συννεφιασμένος (τα σύννεφα επιτρέπουν στο 90% της βλαβερής υπεριώδους ακτινοβολίας να φτάνει στη γη), ούτε και ότι εφόσον το δέρμα μας είναι μαυρισμένο είναι και προστατευμένο. Επίσης, είναι καλό να αποφεύγουμε να φοράμε αρώματα και κολόνιες κάτω από τον ήλιο γιατί ο κίνδυνος για το δέρμα μας πολλαπλασιάζεται. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι μια βουτιά στη θάλασσα μας δροσίζει αλλά δεν μας προστατεύει από τον ήλιο, αντιθέτως η δράση των ακτίνων του ήλιου ενισχύεται από το νερό, που λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός. Τέλος, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε να ενυδατωνόμαστε επαρκώς. Προτιμούμε κατανάλωση άφθονου νερού, φρούτων και λαχανικών και αποφεύγουμε το αλκοόλ.

Θα μπορούσαμε παρακάτω να συνοψίσουμε τις ευεργετικές ιδιότητες του ήλιου:

• Βελτιώνει τη διάθεσή μας, καθώς βοηθά στην παραγωγή ενδορφινών. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, ακόμα και αυτοκτονιών, στη βόρεια Ευρώπη οφείλονται ως έναν βαθμό στην χαμηλή ηλιοφάνεια.
• Ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η συνετή παραμονή στον ήλιο δυναμώνει σημαντικά την άμυνα του οργανισμού μας.
• Συμβάλει στην παραγωγή Βιταμίνης D από το δέρμα μας και μέσω αυτής δρα ευεργετικά για την υγεία του σκελετού μας, την καλή κατάσταση της καρδιάς μας και του νευρικού μας συστήματος, την καλή ρύθμιση του σακχάρου μας.
• Ευνοεί τη γονιμότητά μας, τόσο με την καλύτερη αγγείωση και κατ’ επέκταση την καλύτερη λειτουργία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, που οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας, όσο και με την βελτίωση της ποιότητας του ανδρικού σπέρματος, λόγω μια ακόμη χρήσιμης επίδρασης της βιταμίνης D.
• Δρα επωφελώς σε ορισμένες δερματικές παθήσεις, όπως η ξηροδερμία και η ψωρίαση.

Από την άλλη πλευρά, αν θέλαμε να παραθέσουμε τις βλαπτικές επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας θα λέγαμε ότι:

• Προκαλεί την εμφάνιση πανάδων, εξανθημάτων και εγκαυμάτων στο δέρμα.
• Συμβάλει στην λεγόμενη φωτογήρανση του δέρματος. Το δέρμα μας με τον καιρό γίνεται ξηρό και τραχύ, χάνει την λάμψη και την ελαστικότητά του και εμφανίζει ρυτίδες και μελαγχρωματικές κηλίδες (σκουρό-χρωμους λεκέδες).
• Προδιαθέτει σε εμφάνιση καρκίνου του δέρματος, ειδικά σε άτομα που εκτίθενται στον ήλιο από τη νεαρή τους ηλικία και έχουν πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα.
• Πυροδοτεί την εμφάνιση επιχείλιου έρπητα. Τα χείλη μας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην υπεριώδη ακτινοβολία και όταν υπάρχει ο ιός του επιχείλιου έρπητα στον οργανισμό, μπορεί να αναζωπυρωθεί.
• Βλάπτει τα μάτια μας. Η υπεριώδης ακτινοβολία σε συνθήκες αυξημένης ηλιοφάνειας (ειδικά όταν συνυπάρχει έντονη αντανάκλαση του φωτός, όπως στη θάλασσα ή στο βουνό), μπορεί να προκαλέσει άμεσες οφθαλμικές βλάβες, όπως οξεία φωτοκερατίτιδα ή επιπεφυκίτιδα, ή και απώτερες βλάβες, όπως πιο γρήγορη γήρανση του φακού του ματιού (καταρράκτη). Επίσης, ευθύνεται για την πιο πρώιμη εμφάνιση αλλοιώσεων που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η αλλοιώσεις της ωχράς κηλίδας του αμφιβληστροειδούς.

Πρέπει και μπορούμε να απολαμβάνουμε τον ήλιο με μέτρο. Όπως είδαμε, τόσο η υπερβολική έκθεση στις ακτίνες του όσο και η έλλειψή του μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνες. Είναι τελικά δική μας απόφαση αν θα τον μετατρέψουμε στον καλύτερο φίλο μας ή στον μεγαλύτερο εχθρό μας!